Ριζώματα: Παρνασσός: Οι μεγάλες πυρκαγιές (1891 & 1977)

Ο Παρνασσός είναι βουνό της Στερεάς Ελλάδας που εκτείνεται στους νομούς Βοιωτίας, Φθιώτιδας και Φωκίδας. Η ονομασία του βουνού χάνεται στα βάθη της ιστορίας, καθώς η ρίζα «παρν» σήμαινε το δασωμένο βουνό για τους Πελασγούς, τους πρώτους ανθρώπους που γνωρίζουμε ότι κατοίκησαν την Ελλάδα. Στον Παρνασσό τοποθετεί η ελληνική μυθολογία τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα, ενώ εδώ κατοικούσαν οι νύμφες των βουνών, των δασών και των τρεχούμενων νερών. Ο μύθος που έχει κάνει διάσημο το βουνό σε όλο τον πλανήτη είναι αυτός που περιγράφει τον ερχομό του θεού Απόλλωνα στον Παρνασσό, όπου μετά από μάχη με τον δράκοντα Πύθωνα, ίδρυσε κοντά στην Κασταλία πηγή το περίφημο μαντείο των Δελφών, τον ομφαλό της Γης, όπως αναφερότανε στους αιώνες.

Οι δύο ψηλότερες κορυφές του είναι η Λιάκουρα στα 2.457 μ., η οποία είναι και η υψηλότερη, και ο Γεροντόβραχος στα 2.367 μ. που βλέπει προς τον Κορινθιακό κόλπο, ανάμεσα στις οποίες βρίσκεται η ράχη Αρνόβρυση, στην οποία βρίσκεται το χιονοδρομικό κέντρο.

Σε όλη τη διάρκεια του έτους, οι δύο αυτές κορυφές είναι γυμνές από βλάστηση, καλύπτονται από χιόνι, ενώ οι πλαγιές του βουνού είναι δασώδεις, με πυκνή βλάστηση και με κύριο δέντρο το έλατο, αλλά και κέδρους (αρκεύθους), μαυροπεύκα, αγριοκορομηλιές. Επίσης υπάρχουν σπάνια ενδημικά φυτά που την άνοιξη μέχρι και τις αρχές του καλοκαιριού κατακλύζουν το βουνό σε μεγάλα υψόμετρα.

Τα νερά του Παρνασσού, χάνονται στα υπόγεια δίκτυα των ασβεστολιθικών πετρωμάτων του και ξαναβγαίνουν στην επιφάνεια κοντά στην Αράχωβα και τον Βοιωτικό Κηφισό. Το έδαφος του Παρνασσού είναι πολύ πλούσιο σε κοιτάσματα βωξίτη. Το βουνό επίσης φιλοξενεί πολλά είδη άγριων ζώων όπως λύκους, αλεπούδες, κουνάβια, νυφίτσες, σκίουρους, αετούς, γύπες, γεράκια, αγριογούρουνα, φίδια και πολλά άλλα.

Υπάρχει ακόμα ο Εθνικός Δρυμός Παρνασσού o οποίος έχει έκταση 36.000 στρέμματα και ιδρύθηκε το 1938 με σκοπό την προστασία του σπάνιας ομορφιάς περιβάλλοντος του με τη θεσμοθέτηση καταρχήν του πυρήνα του, ως περιοχής προστασίας όπως αυτός ορίζεται από τα βασιλικά διατάγματα του 1938 και 1939 αντίστοιχα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Παρνασσού περιλαμβάνει έξι περιοχές Natura.

Είναι τοποθετημένος στα όρια των νομών Φωκίδας και Βοιωτίας, ανάμεσα στους Δελφούς, την Αράχωβα και την Αγόριανη. Στον χώρο του Δρυμού υπάρχουν εντυπωσιακές καταβόθρες, σπήλαια και βραχώδεις κορυφές και συναντά κανείς τα περισσότερα από τα είδη χλωρίδας και πανίδας που προαναφέρθηκαν. Οριοθετείται στα ανατολικά από την κοιλάδα του Βοιωτικού Κηφισού και στα Δυτικά από την κοιλάδα της Άμφισσας. Η γεωλογική ιδιαιτερότητα του Παρνασσού συνίσταται στα πλούσια κοιτάσματα βωξίτη, γεγονός που έχει οδηγήσει σε συστηματική εξόρυξη ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1930, με αποτέλεσμα την οικολογική φθορά μέρους του βουνού. Από την άλλη μεριά, η σημαντική βιοποικιλότητα, τόσο της χλωρίδας όσο και της πανίδας, οδήγησε τους αρμόδιους φορείς στη δημιουργία του Εθνικού Δρυμού Παρνασσού ήδη από το 1938, τη χρονιά δηλαδή που άρχισε και συστηματική εκμεταλλευση των κοιτασμάτων βωξίτη. Ο Δρυμός εκτείνεται στην ορεινή περιοχή που οριοθετείται από τους Δελφούς, την Αράχωβα και την Αγόριανη. Μεταξύ των ενδημικών προστατευόμενων ειδών είναι η κεφαλληνιακή ελάτη και η παρνασσική παιώνια. Στην περιοχή του Δρυμού παρεπιδημούν επίσης αρπακτικά πτηνά, αλλά και λύκοι, αγριογούρουνα, κουνάβια, νυφίτσες κ.ά.

Ο Παρνασσός, εκείνο το όμορφο βουνό, γεμάτο δάση, φαράγγια και αλπικά λιβάδια που τα διασχίζουν δεκάδες διαδρομές με πλούσιο φυσικό και ιστορικό ενδιαφέρον καθώς πρόκειται για μια περιοχή με μεγάλο αριθμό επισκεπτών λόγω του αρχαιολογικού ενδιαφέροντος στους Δελφούς, των χιονοδρομικών κέντρων αλλά και των μικρών χωριών που βρίσκονται στους πρόποδες του, κατά το παρελθόν είχε κινδυνέψει να καεί ολοσχερώς.

Πυρκαγιά στον Παρνασσό το 1891

Τον Αύγουστο του 1891, ξέσπασε μεγάλη φωτιά στον Παρνασσό από την περιοχή της Σουβάλας και του Δαδιού. Το παρόν δημοσίευμα είναι από την εφημερίδα «Το Άστυ».

Η μεγάλη πυρκαγιά στον Παρνασσό το 1977

Η πυρκαγιά που ξέσπασε τον Αύγουστο του 1977 στον Παρνασσό, ήταν ίσως η μεγαλύτερη στα τελευταία 100 χρόνια. Σύμφωνα με τις πηγές, ξεκίνησε από το χωριό Αγία Παρασκευή και κατέκαψε χιλιάδες στρέμματα δάσους από πεύκα και έλατα, ελαιόδεντρα και οπωροφόρα δένδρα, αλλά και σπίτια, το Σιδηροδρομικό Σταθμό Αμφίκλειας, την παιδούπολη του Δαδιού καθώς και το εκτροφείο θηραμάτων με πάνω από 1.500 ζαρκάδια και ελάφια. Κινδύνεψαν να καούν η Αμφίκλεια και η Πολύδροσος και το ιστορικό μοναστήρι του Δαδιού, ενώ η φωτιά λίγο έλειψε να μεταφερθεί και στο Καλλίδρομο. Η Τρομερή αυτή καταστροφή έγινε το «δραματικό» τριήμερο 20, 21 και 22 Αυγούστου. Ένα άτομο, η 26χρονη μοναχή Χριστοφόρα, βρήκε φρικτό θάνατο στις φλόγες, ενώ τραυματίστηκε ένας πυροσβέστης και μία ακόμη μοναχή που είχε σπεύσει προς βοήθεια στην πνευματική αδελφή της.

Η εφημερίδα Έθνος για την πυρκαγιά έγραφε...

Καίγεται ο Παρνασσός και η φωτιά φτάνει στο Δαδί και καίει σπίτια. Η φωτογραφία τραβήχτηκε από το σπίτι του Λεωνίδα Παπακωνσταντίνου ,στο πηγαδάκι, και από τον καθηγητή Ιωάννη Γκενεράλη. Ίσως να είναι η μοναδική φωτογραφία που να μας θυμίζει την μεγάλη καταστροφή της Αμφίκλειας. (Από το αρχείο του Γ.Ποδαρά)

Μια μικρή μαρυρία για τα όσα συνέβησαν τότε:

«Τη θυμάμαι σαν χτές, ενώ ήμουν τότε μόλις 5 ετών! Στους πρόποδες του βουνού οι κάτοικοι είχαν εγκαταλείψει τα σπίτια τους, ενώ οι υπόλοιποι παρακολουθούσαν το φοβερό εκείνο θέαμα ανήμποροι να αντιδράσουν. Θυμάμαι τη μητέρα μου (μέναμε στο συνοικισμό Κουμπουριανών Αμφικλείας) να μαζεύει ότι πολύτιμο είχε και να ετοιμαζόμαστε για Τιθορέα μεριά. Στάχτες, μυρωδιά καμμένων, κουκουνάρια πυρακτωμένα. Ποτέ ο Παρνασσός δεν θα ήταν ο ίδιος πιά! Χιλιάδες ζώα είχαν καεί ζωντανά πέρα απο την ανθρώπινη ζωή της μοναχής που θρηνήσαμε. Είθε να μην ξαναζήσουμε μια τόσο μεγάλη καταστροφή!»

*Την σημασία του φυσικού μας πλούτου και της μεγαλοπρέπειας των βουνών μας δεν θα μπορούσε να αποτυπώσει καλύτερα ο Νικηφόρος Βρεττάκος στα ποίηματα για το ίδιο βουνό όπου ακολουθεί:

Θέλω να υφάνω, ν’ αποδώσω με λέξεις

το ρυθμό του νερού, που χτυπάει

στα χαλίκια κάτω απ’ τις φτέρες σου.

Ν’ ακούγεται όμοια κ’ η ψυχή μου

κυλώντας, λέξη τη λέξη, μέσα

στους στίχους μου, να ρέει

συνεχώς, καθαρά, τρυφερά,

(από δω ουρανός κι από κει ουρανός)

μουσική δωματίου μέσα στο χρόνο.

Με τις λέξεις σου μίλησα των τσοπάνηδων

που τις φύλαξα στο αίμα μου. Ήταν

γυμνές και τους φόρεσε ένδυμα