Ήταν
30 Μάρτη 1952. Hμέρα
Κυριακή…Ο δημοσιογράφος Γιώργος Κορωναίος, σε ένα συγκλονιστικό ρεπορτάζ που
δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Προοδευτική Αλλαγή» σε έκτακτη έκδοση την ημέρα
της εκτέλεσης του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του, περιγράφει τις
τελευταίες στιγμές:
«Ο υπαρχιφύλαξ,
διαταχθείς υπό του διευθυντού του, μετέβη αμέσως εις την πτέρυγαν όπου
ευρίσκοντο τα κελιά των 8 μελλοθανάτων και εισήλθεν πρώτον εις το υπ’αριθμ. 2
απομονωτήριον, εις το οποίο εκρατούντο οι Μπελογιάννης, Λαζαρίδης και Μπάτσης.
Πλησιάζει τον Μπελογιάννη. «Νίκο σήκω». Ατάραχος ο Μπελογιάννης σηκώνεται και
λέει: «Πάμε για καθαρό αέρα;» «Ναι, του απαντά, σας πάνε για εκτέλεση» (…)».
Γιάννης Ρίτσος
Την ημέρα της εκτέλεσης του Μπελογιάννη,
ο Γιάννης Ρίτσος, εξόριστος στον Αϊ-Στράτη, στις 30/03/1952 στο ποίημά του «Ο Άνθρωπος με το γαρύφαλλο», γράφει:
«…Ο
Μπελογιάννης μάς έμαθε άλλη μια φορά
πώς
να ζούμε και πώς να πεθαίνουμε.
Μ’
ένα γαρίφαλο ξεκλείδωσε όλη την αθανασία.
Μ’
ένα χαμόγελο έλαμψε τον κόσμο για να μη νυχτώνει.
Καλημέρα
σύντροφοι
Καλημέρα
ήλιε
Καλημέρα
Μπελογιάννη.
Τώρα
ας βροντήσουνε της λευτεριάς τα τύμπανα και οι σάλπιγγες.
Καλημέρα
Μπελογιάννη…».
«…»Πόσο
μικρή είναι τούτη η λευτεριά μπροστά στην άγρια λευτεριά
να
βγάζεις την καρδιά σου σα γαρύφαλλο απ΄ τον κόρφο σου
για
να μοσκοβολάν τα σύμπαντα θυσία και ειρήνη.
Α,
ναι, πονάμε απ΄τη χαρά να ‘μαστε οι άνθρωποι,
κρατώντας
τη βάρδια μας μερόνυχτα σε μια κορφή του κόσμου
βρίσκοντας
το κοπάδι των άστρων πάνω απ΄ τα ερείπια
βράζοντας
στο μεγάλο καζάνι της νύχτας το πηχτό γάλα της χαράς
για
τα παιδιά που αύριο θα γεννηθούνε.
Νίκο,
πονάμε καθώς πόνεσες και συ, απ΄ τη χαρά να ΄μαστε άνθρωποι.
Καλημέρα
ανθρώποι μου
Καλημέρα
ήλιε
Καλημέρα
Μπελογιάννη.
Κώστας Βάρναλης
*Στους Μπελογιάννηδες
Χαραβγή κατεπάνω του θανάτου
βάδιζεν η καρδιά σου, Παληκάρι,
λες κ’ είταν άλλος: άγουρος που ορθρίζει
ν’ ανταμώσει κρυφά την πρώτη αγάπη.
Σε κάθε βήμα ψήλωνε η κορφή σου,
το ηλιοστεφάνι τ’ ουρανού να φτάσει.
Κι αν χάραζε για σένα αιώνια Νύχτα,
η προδοσιά χορέβοντας σε φτυούσε.
Με χέρι’ αλυσωμένα, που αγαπούσαν
να κρατάνε για τον οχτρό ντουφέκι
και γαρούφαλο για το μάβρο Νόμο
σε βάλανε σημάδ’ οι πλερωμένοι
Οι αρματολόγοι το χεροδεμένο,
τον Έναν οι πολλοί, τον άντρα οι φούστες,
οι τρίδουλοι το λέφτερο κ’ η λάσπη
τον πρωτανθό της Αρετής, Εσένα!
Δεν έχεις τάφο, άλλ’ όπου ηλιοβολιέται
γαρούφαλο στητό κι όπου βροντάει
καριοφίλι της λεφτεριάς, ολόρθον
η Μούσα σε φιλεί κι ο Μακρυγιάννης.
Δεν έχεις κι όνομα. Οι μάβροι το μαβρίσαν.
Μα το λένε στη ρεματιά τα’ αηδόνια,
οι ανέμοι στα πλατάνια και στα ελάτια
και τα νερά σε θάλασσα και βρύσες.
Μην κλαίτε, μάνες μαβρομαντηλούσες
και συ, Μεγάλη Μάνα των μανάδων!
Όπου να ναι, Θα τον νεκραναστήσει
μέγας λαός κι αφτός αναστημένος
Ναζίμ Χικμετ
Ποίημα με τον τίτλο «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο» έγραψε και ο Ναζίμ Χικμέτ, ενώ τον ίδιο τίτλο είχε η ταινία του Νίκου Τζίμα, το 1980, με τον Φοίβο Γκικόπουλο στον ρόλο του Μπελογιάννη.
Έχω απάνω στο τραπέζι μου
τη φωτογραφία του ανθρώπου
με το άσπρο γαρούφαλο-
που τον ντουφέκισαν
στο μισοσκόταδο
πριν απ’ την αυγή,
κάτω απ’ το φως των προβολέων.
Στο δεξί του χέρι
κρατάει ένα γαρύφαλο
πούναι σα μια φούχτα φως
απ’ την ελληνική θάλασσα.
Τα μάτια του τα τολμηρά,
τα παιδικά,
κοιτάζουν, άδολα,
κάτω από τα βαριά μαύρα τους φρύδια.
Έτσι άδολα -
όπως ανεβαίνει το τραγούδι
σα δίνουν τον όρκο τους
οι κομμουνιστές.
Τα δόντια του είναι κάτασπρα -
ο Μπελογιάννης γελά.
Και το γαρύφαλο στο χέρι του
είναι σαν το λόγο πούπε στους ανθρώπους
τη μέρα της λεβεντιάς-
τη μέρα της ντροπής.
Πωλ Ελυάρ
«Ο Μπελογιάννης πέθανε. Δε θυσίασε τίποτε από την τιμή μας. Ούτε από την ελπίδα που έχουμε στο Αύριο που στραφτοβολά».
Πάμπλο Νερούδα
Μπελογιάννης ο Ήρως
Έτσι ανάμεσα
στους κίονες,
ο Μπελογιάννης.
Δωρική είναι η άλως
όλη φως γύρω
στους κροτάφους του
το έγκλημα
δεν το φωτίζουν αυτοκίνητα.
Είναι ολόκληρος
πλανήτης, είναι αστέρι
πορφυρό,
είναι η πύρινη λάμψη
της αρχαίας και της νέας
φλόγας
της γης…
Πέφτει, τον πυροβόλησαν
από το Πεντάγωνο,
σφαίρες που
διαπερνάνε
τη θάλασσα
για να καρφωθούνε στο
υπέρλαμπρο στήθος του,
σφαίρες μαζεμένες
από υπάνθρωπα αγκάθια
για να τις μπάσουν στο
λευκοπράσινο
σπήλαιο
της Ελλάδας,
πιτσιλίζοντας με αίμα
τα φύλλα της ακάνθου.
Μωϋσής Ζαλόσνια
«…Έχει η Ελλάδα Μπελογιάννηδες πολλούς. Το αίμα τους, ποτάμι φουσκωμένο, ποιος της ζωής θα πνίξει τους χυμούς μεσ’ στης Ελλάδας ζούνε τους βωμούς οι ήρωες - στεφάνι δοξασμένο».
Ο Κεμάλ που αναφέρεται στον 5ο στίχο είναι ο Qemal Stafa (Κεμάλ Στάφα) αγωνιστής της αντίστασης ενάντια στον ιταλό κατακτητή. Εξέχον μέλος του Κ.Κ. Αλβανίας ο οποίος σκοτώθηκε στις 5 Μαΐου 1941 στα Τίρανα και τον καιρό εκείνο ήταν επικεφαλής της Νεολαίας του Κ.Κ. Αλβανίας.
Δημήτρης Ραβάνης – Ρεντής
Ο Μπελογιάννης ζει
Τον ξέρουνε τα ελάτια, τα πλατάνια
ίδιος μ’ αυτά, περήφανος, στητός
αχούν απ’ τη φωνή του τα ρουμάνια
μπρος για τη νίκη, για το κόμμα μπρος.
Ο Μπελογιάννης ζει μες στην καρδιά μας,
ο Μπελογιάννης ζει πα στις κορφές
ο Μπελογιάννης ζει κι είναι κοντά μας
στων τραγουδιών τις λεύτερες στροφές.
Ζει σ’ όλους τους καιρούς, σ’ όλους τους τόπους
το κάθε σπίτι, σπίτι του δικό.
Ζει ο Μπελογιάννης, ζει με τους ανθρώπους
που χτίζουν έναν κόσμο σοσιαλιστικό.
Ο Μπελογιάννης ζει μες στην καρδιά μας,
ο Μπελογιάννης ζει πα στις κορφές
ο Μπελογιάννης ζει κι είναι κοντά μας
στων τραγουδιών τις λεύτερες στροφές
Γιάννης Θεοδωράκης σε μελοποίηση Μίκη Θεοδωράκη με την φωνή του Γιώργου Νταλάρα. Το τραγούδι ακούγεται στην ταινία «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο» το 1980
Ο Μπελογιάννης
Ο Μπελογιάννης
βροχή μέσα στους κάμπους
στην πέτρα στο στάχυ
στου σπιτιού μας τη σκεπή
Στο χώμα μας βαθιά η αγκαλιά σου
κρατάει η πέτρα τη λευτεριά
κόκκινη γαρουφαλλιά
του ήλιου φωτιά
Απόσπασμα από την ταινία του Νίκου Τζίμα ο Άνθρωπος με το Γαρύφαλλο παραγωγή 1980
Ιδιόχειρο κείμενο – απόσπασμα της απολογίας του Νίκου Μπελογιάννη προς τον δημοσιογράφο Σπ.Δενδρινό, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Προοδευτική Αλλαγή», λίγο πριν την εκτέλεσή του, στις 9 Μαρτίου 1952
Αλέξης Πάρνης
«Μπελογιάννης»
Επικό ποίημα του Αλέξη Πάρνη
(απόσπασμα)
«Σαν πας στην Καλαμάτα…» Πώς άλλαξε κείνη η μέρα
και λόγια και ρυθμό.
Αντί μαντίλι δέσανε ματόβρεχτη παντιέρα
στου κόσμου το λαιμό.
Φοβόμουν για τον άντρα μου κι έτρεξα με τα ρίγη
της αγωνίας στην καρδιά.
Ο Νίκος δε με φόβιζε – το πρωινό είχε φύγει
να πάει σχολειό με τ’ άλλα τα παιδιά…
Και ξάφνου τριγυρίζοντας στης πόλης την αντάρα
τον είδα να μιλάει απ’ τα σκαλιά
στο πλήθος… Και ν’ ακούγονται σαν κεραυνοί τα σμπάρα
και να τον βρίζουνε του νόμου τα σκυλιά.
Πόνεσα όπως στη γέννα του, στριγγά φώναξα: «Νίκο!»
Κι ο κόσμος είχε γκρεμιστεί…
Αλλά στην τρυφερή καρδιά της μάνας είπε «Σήκω»
η μάνα του πολεμιστή,
που πρόβαλε περήφανη στην κρίσιμη την ώρα
για να με κάνει δυνατή.
Με βάφτισε συντρόφισσα… Κι έτσι από δω και τώρα,
μπήκα στ’ αγώνα το στρατί.
Ο μεγάλος ζωγράφος ήταν γνωστός για τις αντιφασιστικές του αντιλήψεις, καθώς και για το γεγονός ότι είχε προσχωρήσει στον κομμουνισμό. Μέσω της διεθνούς επικαιρότητας παρακολουθούσε τις δίκες των κομμουνιστών στην Ελλάδα. Η στάση του Νίκου Μπελογιάννη τον συγκίνησε ιδιαίτερα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο 36χρονος άνδρας, ο οποίος όλη του τη ζωή μαχόταν για τα ιδανικά που κι ο ίδιος ο Πικάσο υποστήριζε, κατά τη διάρκεια της δίκης είχε ένα κόκκινο γαρύφαλλο που του είχε δώσει η σύντροφός του Έλλη Παπά… Εμπνευσμένος από την ρομαντική εικόνα του νεαρού «συντρόφου» του, ο Πάμπλο Πικάσο ζωγράφισε ένα σκίτσο. Ήταν ένα πορτραίτο του Μπελογιάννη στο οποίο απεικονίζεται ο ίδιος με το χαρακτηριστικό γαρύφαλλο στο χέρι. Ο Πικάσο το δημοσίευσε αμέσως μετά την απόφαση της εκτέλεσής του.
Ο Πικάσο αφιέρωσε ένα σχέδιό του στους εξόριστους Έλληνες διανοούμενους/ ΑΣΚΙ-συλλογή Γ. Κουκουλέ...
Βέβαια, αυτό δεν ήταν το μοναδικό έργο που ο Πικάσο αφιέρωσε στους έλληνες αριστερούς. Ένα ακόμη σκίτσο του μεγάλου ζωγράφου που διασώζεται, δημιουργήθηκε πέντε χρόνια πριν από τον θάνατό του. Το 1968, εν μέσω της Χούντας των Συνταγματαρχών, ο Πικάσο συμμετείχε με σκίτσο του σε μία έκδοση της Γαλλικής Επιτροπής για την Δημοκρατία στην Ελλάδα. Το συγκεκριμένο σχέδιο ήταν αφιερωμένο στους εξόριστους Έλληνες διανοούμενους. Στο έργο απεικονίζονται τρεις άνδρες και μία γυναίκα. Οι μισοί είναι ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές και οι άλλοι μισοί φορούν αρχαιοπρεπείς μανδύες…
Peter de
Francia
Η εκτέλεση του Μπελογιάννη ενέπνευσε επίσης τον γάλλο ζωγράφο Peter de Francia, που ζωγράφισε το 1953 τον πίνακα «Η εκτέλεση του Μπελογιάννη». Κάποιοι τον είπαν η «ελληνική Γκουέρνικα».
Έργο του Γιώργου Φαρσακίδη
πρώτο μερόνυχτο μετά την είδηση της εκτέλεσηςΓ. Φαρσακίδης «Αφιέρωμα στον Νίκο Μπελογιάννη». Σχεδιάστηκε και χαράχτηκε το πρώτο μερόνυχτο μετά την είδηση της εκτέλεσης
Ο Νίκος Μπελογιάννης σε αφίσα ….σε δρόμο της Αθήνας 1976
Το μνημείο του Νίκου Μπελογιάννη στο Βερολίνο
Γλυπτό πορτραίτο του Νίκου Μπελογιάννη φιλοτεχνημένο από τον Σοβιετικό καλλιτέχνη Σεργκέι Κονενκόφ (1874-1971)
«Αγωνιζόμαστε για να προφτάσουμε την αυγή και το αύριο, για να δημιουργήσουμε νέους χρόνους κι εποχές, στο μπόι των ονείρων μας, στο μπόι των ανθρώπων -Ετσι αγαπάμε εμείς την Ελλάδα, με την καρδιά μας και με το αίμα μας».
Πηγές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου